İmmünite/bağışıklık, yabancı ve zararlı olan her türlü maddeye (mikroorganizma, protein veya polisakkarid gibi) karşı organizmanın verdiği reaksiyonu tanımlayan bir kavramdır. İmmün sistem hücre ve moleküllerinin, yabancı madde ile karşılaştıklarında karşılıklı ve düzenli etkileşimleriyle ortaya çıkan savunmaya immun yanıt denir. İmmün yanıt normalde bireyi enfeksiyonlardan ve yabancı olan maddelerden korur. Bağışıklık sistemi, vücudun hemen her yerinde karşılaştığı sayısız yabancı zararlıya karşı savunma yapmak zorundadır.
İmmün yanıtı sağlayan savunma sistemi, birbirlerinden bağımsız olmayan, başlıca iki ana grupta incelenebilir. Bunlar doğal (innate) ve edinsel (adaptif) immünitedir.
Doğal (İnnat/Doğuştan gelen) Bağışıklığın Genel Özellikleri
Yabancı ve zararlı olan maddeleri ayrım yapmadan engelleyerek ya da ortadan kaldırarak organizmayı korur. Doğal immün yanıt ilk 0-4 saat içinde gelişir ve uzun süreli bir bağışıklık sağlamaz. Doğal bağışıklık ajanlarının hafızası yoktur ve yabancı ile tekrar karşılaştıklarında aynı şiddette karşılık verirler.
Edinsel (Kazanılmış, Adaptif) İmmünitenin Genel Özellikleri
İki belirgin özelliğe sahiptir; 1-yabancı maddeye özel oluşu ve 2-hafıza oluşturmasıdır. Ayrıca uzun süreli bağışıklık sağlar. Yabancı bir ajan ile karşılaşmada uyarılarak ona özel yanıt veren, aynı ajanla tekrar karşılaşmada hafızası olduğundan, tanıyıp daha kuvvetli yanıt veren bir sistemdir.
BETA-GLUKANLAR (β-Glukan)
Nedir?
Beta-glukanlar; bakteri, mantar, maya, alg, yosun ile arpa ve yulaf gibi tahılların hücre duvarlarında bulunan doğal olarak oluşmuş polisakkaritlerdir (kompleks, uzun zincirli şeker).
β-glukanların kimyasal yapısı elde edildikleri kaynaklara ve izole ediliş metoduna göre değişkenlik göstermektedir. Örneğin, tahıllardan elde edilen β-glukan başlıca β(1-3) ve β(1-4) glukandan oluşurken, mantarlardan elde edilen β-glukan β (1-3) ve β (1-6) nın karışımıdır. β-glukanların bağ tipleri, dallanmanın şekli ve derecesi, yapıları, moleküler ağırlıkları, suda çözünürlükleri ve solüsyon içerisindeki halka yapıları değişkenlik gösterir ve bu değişkenlikler biyolojik aktivitelerini etkilemektedir.
β-glukanın çözünürlüğünün artması, bağışıklık sistemi üzerindeki aktivitesini
azaltmaktadır. Yulaf kepeği ve arpadan elde edilen β-glukanlar; suda çözünür lif yapısındadır. Sindirim sisteminde oluşturdukları bal kıvamındaki jel yapısından dolayı kolesterol ve kan şekerini olumlu yönde etkileyerek kalp damar hastalıkları riskinin azaltılmasına yardım ederler. Bu nedenle bağışıklık sistemini güçlendirmek için takviye olarak beta glukan alınmak isteniyorsa, ürünün etiket bilgileri üzerinde beta glukanın kaynağı mutlaka kontrol edilmelidir.
Yapılan çalışmalarda “Saccharomyces cerevisiae” isimli mayadan elde edilen beta-glukanın bağışıklık sistemini güçlendirdiği saptanmıştır. Saccharomyces cerevisiae hücreleri yuvarlak veya yumurta biçimlidir, çapları 5-10 mikrometredir. Tomurcuklanma olarak bilinen bir bölünme yoluyla ürer. Eski çağlardan beri bira, şarap ve ekmek yapımında kullanılmasından dolayı, en önemli maya türü olduğu söylenebilir. β-glukanların vücut savunma hücreleri tarafından kullanılabilmesi için Beta-glukan partikül büyüklüğünün 10 mikrondan küçük olması gerekir. Saccharomyces cerevisiae mayasıdan elde edilen β-glukanların partikül büyüklüğü 10 mikrondan küçüktür ve suda çözünemeyen özelliktedir.
β-glukanlar’ın immün sistem üzerine etkileri nedir?
Saccharomyces cerevisiae türü mayanın hücre duvarlarından elde edilen β-glukanlar’ın anti tümör etki, radyasyona karşı koruyucu etki, viral, bakteriyel ve parazit kaynaklı enfeksiyonlara karşı konağın direncini arttırma gibi bağışıklık üzerine etkileri vardır.
1. Akramiene, D., Kondrotas, A. Effects of β-glucans on the immune system. Medicina. 2007, 43 (8):597-606
2. Şöhretoğlu, D., Uz, A. β-Glukanlar ve İmmün Sistem. H.U. Journal of the Faculty of Pharmacy. 2015, 35(2):103-115
3. Stier et al. Immune-modulatory effects of dietary Yeast Beta-1,3/1,6-D-glucan. Nutrition Journal 2014, 13:38
4. Pelizon, A.C., et al. Immunomodulatory Activities Associated with β-Glucan Derived from Saccharomyces cerevisiae. Physiol. Res. 2005, 54: 557-564